Genç Sporcularda Ani Kardiyak Ölüm
Daha önce sağlıklı olan ya da kalp hastalığı olduğu bilinmeyen bir kişide ani gelişen belirtileri takiben bir saat içerisinde kan dolaşımının durması ve şuur kaybı ile gelişen ölüme, “ani kardiyak ölüm” denmektedir. Genç sporcularda ani kardiyak ölüm oldukça nadir görülen bir durum olup, genellikle öncesinde belirti vermez. Halk arasında ve medyada bu ölümler yanlışlıkla kalp krizi olarak adlandırılsa da koroner damar tıkanıklığına bağlı gerçek kalp krizi özellikle 35 yaş altı genç sporculardaki ölümleri pek azından sorumludur. Genç sporcularda ani kardiyak ölümün en sık görülen nedenleri ise; kalp kası hastalıkları, ritm-ileti bozuklukları, koroner damar anomalileri, kalbin iltihabi hastalıkları, aort yırtılması ve diğer nadir görülen nedenlerdir.
Hipertrofik kardiyomiyopati (HKM) 35 yaş altı sporcularda en sık görülen ani kardiyak ölüm sebebidir. HKM yaygın görülen kalıtsal bir kalp kası hastalığıdır. Kalp kasının normalden daha kalın olması ile karakterize olup nefes darlığı, çarpıntı ve göğüs ağrısı gibi belirtilere neden olabilirken nadiren herhangi bir belirti görülmeksizin ilk olarak ani kardiyak ölüm ile ortaya çıkabilir. Görülme sıklığı toplum genelinde yaklaşık olarak binde 2 civarında iken Amerika Birleşik Devletlerinde 600.000’den fazla insanın etkilendiği düşünülmektedir. Kalıtsal bir hastalık olması nedeni ile ailesinde HKM olanlarda görülme sıklığı artar. Sporcularda sezon öncesi yapılacak ekokardiyografik (EKO) inceleme sırasında HKM’den şüphelenilebilir. EKO sırasında sporcularda normal olarak görülen ve atlet kalbi olarak adlandırılan durumdan ayırt edilmesi gerekir. Uzman kardiyologlar tarafından yapılacak detaylı inceleme ve genetik testler ile tanı kesinleştirilir. Kesin HKM tanısı alan sporculara yoğun yarışmalı sporlara devam etmesi kesin olarak yasaklanırken golf veya bowling gibi düşük yoğunluklu aktivasyonlara kontrollü olarak izin verilebilir. Aritmojenik sağ ventrikül displazisi (ASVD), kalıtsal geçişli bir kalp hastalığı olup kalbin sağ karıncığını tutar. Normal kas dokusunun yerini yağ dokusu almıştır. İlerleyen dönemlerde kalp yetersizliğine neden olabileceği gibi ritm bozukluğu ve ani kardiyak ölüme de sebep olabilir. Toplum genelinde yaklaşık olarak on binde bir sıklıkla görülür. Hastalarda kalp yetersizliği belirtileri olabileceği gibi rutin taramalar sırasında tesadüfen de tespit edilebilir. Aile öyküsü olması ASVD ihtimalini artırırken, elektrokardiyografi (EKG), EKO ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yardımcı tanı araçlarıdır. Kesin ASVD tanısı konulan sporculara yoğun yarışmalı sporlar kesin olarak yasaklanır.
Koroner arter anomalileri toplum genelinde oldukça nadir görülmelerine karşın, genç sporculardaki ani kardiyak ölümün en sık görülen ikinci nedenidir. Koroner arterler kalbin kendisini besleyen küçük damarlar olup ileri yaşlarda ve 35 yaş üstü sporcularda damar sertliği (ateroskleroz), genç sporcularda ise doğumsal anomaliler ile ölüme sebep olurlar. Genellikle zorlu egzersiz sırasında veya egzersizden hemen sonra ani kardiyak ölüm görülebilir. Rutin taramalar sırasında tespit edilmesi oldukça güç olup şüphe duyulması halinde rutinde uygulanmayan daha detaylı incelemeler gereklidir.
Kaynaklar:
- 2011 ACCF/AHA Guideline for the Diagnosis and Treatment of Hypertrophic Cardiomyopathy. Circulation. 2011 ;124:e783-831.
- Patel V. Sudden death in athletes. Clinical Medicine 2012;12:253-6.
- Myerson M. Preparticipation Athletic Screening for Genetic Heart Disease. Progress in Cardiovascular Diseases 2012;54:543-52
- Montagnana M. Sudden Cardiac Death in Young Athletes. Inter Med 2008; 47: 1373-8.
Not: Bu yazı üyesi olduğum Beşiktaş Jimnastik Kulübü Dergisinin 2012 yılı, 133. sayısında yayınlanmıştır.
Halk arasında ve medyada bu ölümler yanlışlıkla kalp krizi olarak adlandırılsa da koroner damar tıkanıklığına bağlı gerçek kalp krizi özellikle 35 yaş altı genç sporculardaki ölümleri pek azından sorumludur.
Genç sporculardaki ani kardiyak ölümün bir diğer nedeni kalpteki bazı ritm ve ileti bozukluklarıdır. Bunlar egzersiz sırasında olabileceği gibi istirahat halinde de görülebilir. Rutin taramalar sırasında çekilecek bir EKG tanı koyduru olabilir ancak bazı hastalarda daha ayrıntılı elektrofizyolojik işlemler de gerekebilir. Çoğu kalıtsal geçişli olup, genellikle öncesinde herhangi bir belirti vermez.
Bunlarında dışında kalp kasının iltihabi hastalığı olan miyokardit, Marfan sendromu olan hastalarda daha sık görülen aort rüptürü, kalp kapak hastalıkları gibi birçok neden genç sporcularda ani kardiyak ölüme sebep olabilir.
Sonuç olarak genç sporcularda ani ölüm oldukça trajik bir olay olmasına rağmen yapılacak bazı taramalarla potansiyel olarak engellenebilir bir durumdur. Ancak amatör ya da profesyonel tüm sporculara çok detaylı tarama yapılması gelişmiş ülkeler için dahi kolay karşılanabilecek bir maddi yük değildir. Nispeten nadir görülen bu durum için ilk önce basit bir öykü alma (ailesinde ani kardiyak ölüm hikâyesi bulunma gibi) ve fizik muayene ile yüksek riskli grupların belirlenip onlara yönelik daha detaylı bir tarama yapılması kamu kaynaklarının doğru kullanımı açısından daha uygun olacaktır.